ŚDSI: Odbyła się debata: "Jak włączyć e-wykluczonych Polaków w cyfrowy świat?"

Konferencja została zainicjowana odczytaniem listu przewodniczącego Sejmowej Komisji Innowacyjności i Nowych Technologii Grzegorza Napieralskiego, którego naczelna teza: „E-wykluczenie jest jednym z istotnych czynników ograniczających innowacyjność w Polsce” znalazła potwierdzenie w wypowiedziach wielu referentów biorących udział w konferencji.

W referacie wprowadzającym prof. Irena Lipowicz stwierdziła, że pojęcie e-wykluczenia ma bardzo wiele wspólnego z pojęciem równych szans, bardzo bliskim sercu rzecznika praw obywatelskich. Różnica między nimi polega m.in. na tym, że o ile stwarzanie równych szans jest zadaniem państwa to obciążanie tegoż państwa wyłączną odpowiedzialnością za e-wykluczenie byłoby wysoce niewłaściwą. Mają tu bowiem swe zadania zarówno administracja centralna, samorządy terytorialne jak i organizacje pozarządowe.

Walcząc z cyfrowym wykluczeniem trzeba też pamiętać, że pewne grupy – niewidomi, głusi, ciężko chorzy, ubodzy, wiekowi – w większości nigdy nie unikną e-wykluczenia i trzeba zostawić im margines zapewniający te same obywatelskie szanse co zdrowym, normalnie funkcjonującym obywatelom.

W prezentacji zatytułowanej „Diagnoza wykluczenia cyfrowego w Polsce” dr Dominik Batorski z Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego pokazał wyniki badań socjologicznych wykazujących szereg ważnych zależności, m.in.:

• ludzie o takim samym wykształceniu, w tym samym wieku i o podobnym statusie społecznym różniący się tylko umiejętnościami korzystania z narzędzi cyfrowych silnie się różnią pod względem sukcesu zawodowego i są mniej dotknięci bezrobociem – na korzyść informatycznie wyedukowanych,
• wyższe robocie mają regiony o słabszej infrastrukturze informacyjnej,
• wśród osób cyfrowo wykluczonych mieszkańcy wsi stanowią 47 proc., osoby z wykształceniem podstawowym i zawodowym - 68 proc., emeryci - 49 proc., osoby powyżej 85 roku życia - 73 proc.
• w ciągu ostatnich 3 lat nastąpiła jednak wyraźna poprawa statystyk e-wykluczeń.

Odróżniając bariery przełamywania e-wykluczenia „twarde” (sprzęt, infrastruktura, oprogramowanie) i „miękkie” (poziom edukacji, motywacja, bariery psychologiczne i mentalne, itd.) referent stwierdził, że o ile bariery twarde stopniowo, wraz z rozwojem infrastruktury tracą na znaczeniu, to miękkie wykazują znaczną trwałość i są trudniejsze do pokonania. Tu właśnie jest podstawowe pole do działania dla funduszy strukturalnych, które (poza tym, że są słabo wykorzystywane) koncentrują się budowie infrastruktury zaniedbując działania w obszarze miękkim. Już dzisiejsze statystyki pokazują, że właśnie bariery miękkie mają znaczenie decydujące.

Przedstawiając realizowany przez Stowarzyszenie „Miasta w Internecie” program „Polska Cyfrowa Równych Szans” Krzysztof Głomb pokazał wyniki badań populacji e-wykluczonych na obszarze Europy. Jak się okazuje Polacy mają w tym rankingu miejsce w samym ogonie tuz obok Rumunii, Bułgarii i Grecji. Całkowitemu e-wykluczeniu podlega 13 mln Polaków, z czego 10 mln to osoby po 50. roku życia. Tymczasem, jak się ocenia, w 2020 roku 90 proc. zawodów będzie wymagało kompetencji cyfrowych.

Wniosek – społeczeństwo o takiej strukturze nie zbuduje gospodarki wiedzy. Wprowadzenie dojrzałych Polaków do świata cyfrowego to podstawowy warunek powodzenia programu modernizacji Polski. Tymczasem nie mamy żadnych poważnych programów w tym obszarze. Zdaniem Głomba nie da się programu modernizacji zrealizować bez współdziałania władz centralnym z niezależnym ruchem oddolnym. Stąd właśnie pomysł zainicjowania przez MwI programu „Polska Cyfrowa Równych Szans”. W dalszej części referent przedstawił dotychczasowe działania PCRS – jak się okazuje, spory ruch społeczny, obejmujący szereg regionów kraju został już skutecznie zapoczątkowany.

Przykład takiego ruchu pokazała współorganizatorka stowarzyszenia „Centrum na Wschodzie” Katarzyna Kamecka-Lach – lokalnej inicjatywy walki z e-wykluczeniem na Podlasiu w powiecie siemiatyckim. Referentka przekazała szereg interesujących informacji „z pierwszej ręki” na temat realnych uwarunkowań, do których obok spodziewanych – słabej infrastruktury, oddalenia od sinych ośrodków i nadreprezentacji osób starszych – zaliczyć trzeba bardzo dobry kontakt Europą Zachodnią (!): niemal każdy ma tam kogoś bliskiego. Stąd nadspodziewanie spore rozpowszechnienie systemów takich jak poczta elektroniczna czy skype. Referentka dokładnie zanalizowała również punkty widzenia głównych podmiotów zainteresowanych informatyzacją regionu – samorząd terytorialny, NGO, biznes i mieszkańcy. Ich interesy okazują się tylko częściowo zbieżne zaś populistyczna wersja walki z e-wykluczeniem poprzez instalowanie darmowego dostępu do internetu jest wg niej szkodliwym nieporozumieniem. Z tej przyczyny stowarzyszenie CnW prowadzi głównie działania na rzecz popularyzacji i szkolenia. Więcej informacji: www.scnw.pl.

O technologiach kształcenia na odległość mówił przedstawiciel HP Grzegorz Pielas, argumentując że technologie e-learning to niezbędne dziś narzędzie walki z wykluczeniem. Zdaniem HP powszechna dzis konieczność ciągłego podwyższania kwalifikacji skutkuje koniecznością korzystania z kanału zdalnego kształcenia gdyż metody tradycyjne po prostu nie są w stanie sprostać zapotrzebowaniu. Co więcej, kształcenie na odległość nie jest bynajmniej wynalazkiem ery komputerów – historia kursów korespondencyjnych sięga XVII wieku!

Pierwsze badania nad e-wykluczeniem podjęto po raz pierwszy już wiele lat temu w Wlk. Brytanii – ich wnioski okazują się bardzo zbieżne z wynikami polskich badań prezentowanymi przez dr Batorskiego. G. Pielas przedstawił też e-learnigowy system Hewlett-Packarda „e-learning-in-a-box” – usługa na żądanie, realizowana w internecie, synchroniczna (”virtual classroom”).

Wojciech Kulesza reprezentujący Stowarzyszenie „Widzialni”, zajmujące się problemem dostępności stron internetowych dla osób niepełnosprawnych, przedstawił dane dotyczące dostępności witryn internetowych, rozumianej jako spełnienie norm WCAG. Jak wykazują badania Stowarzyszenia, obecnie tylko połowa witryn internetowych polskich ministerstw spełnia normy dostępności (choć jeszcze przed trzema laty żadna nie spełniała). Rozszerzone badanie 80 witryn urzędów państwowych wykazało, że normy te spełnia zaledwie co dwudziesta.

Problem dostępności stron internetowych w Polsce nie ma jeszcze stosownej regulacji prawnej lecz odpowiednie rozporządzenie Rady Ministrów jest już przygotowane. Zdaniem Kuleszy świadomość wagi problemu w ostatnim czasie szybko wzrasta, zaś koszty zapewnienia zgodności z normami są niewielkie. Na „pocieszenie” można dodać, że w Europie Zachodniej akurat pod tym względem też nie jest zbyt dobrze.

Konferencja zakończyła się publiczną dyskusją z udziałem sali, prowadzoną przez organizatorów - Jarosława Demineta i Józefa Orła.

Debata: "Jak włączyć e-wykluczonych Polaków w cyfrowy świat?" odbyła się 16 maja 2011 r. w Villi Foksal w Warszawie. Konferencji patronowała Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Irena Lipowicz. Uczestniczyło ok. 120 osób.